نقش سدیم بی‌‌کربنات در تناسب‌‌ اندام

مدت زمان لازم برای خواندن این مطلب: 3 دقیقه 

جوش‌شیرین؟ در این مقاله قصد داریم به بررسی نقش این ماده در عملکرد ورزشی بپردازیم.

شاید برایتان جالب باشد که 30 دسامبر روز جوش‌شیرین نام‌گذاری شده است و بسیار عجیب است که یک روز به ماده‌‌ای خاص اختصاص داده‌شده است. سدیم بی‌‌کربنات (جوش‌شیرین) و سدیم کربنات در این روز در سال 1791 توسط شیمیدان فرانسوی به نام نیکولاس لبلانک کشف شدند و از آن زمان این دو ترکیب برای مصارف صنعتی متعدد ازجمله آشپزی، نقاشی، کنترل حشرات و ضدعفونی به‌کاربرده می‌‌شوند. بنابراین، این مواد اهمیت زیادی برای انسان دارند، اما آیا جوش‌شیرین تأثیری بر تناسب‌‌اندام نیز دارد؟

سدیم بی‌‌کربنات نقش مهمی را در بدن ما ایفا می‌‌کند و به‌عنوان بافر لاکتات عمل کرده و به حفظ pH خون کمک کرده و توانایی ما برای انجام تمرینات دشوار را افزایش می‌‌دهد. زمانی که تمرین می‌‌کنیم، یون‌‌های هیدروژن (⁺H) در طی تجزیه کربوهیدرات‌‌ها و استفاده از مولکول‌‌های انرژی (ATP) تولید می‌‌شوند. در تمرینات حالت ثابت (هوازی) یون‌‌های⁺H به‌طور طبیعی برای تولید انرژی به همراه اکسیژن از میتوکندری عبور می‌‌کنند، اما در تمرینات غیر هوازی، این یون‌‌ها به دلیل محدودیت وجود اکسیژن در بدن تجمع می‌‌یابند. این امر منجر به اسیدوز (کاهش pH بافت) می‌‌شود و درنهایت گلیکولیز را متوقف می‌‌کند.

ازآنجایی‌که⁺H نمی‌‌تواند مستقیماً از سلول دفع شود، با پیروات مازاد تولیدی در طی گلیکولیز ترکیب‌شده و اسیدلاکتیک تشکیل می‌‌دهد که قابل دفع بوده و از طریق جریان خون دفع می‌‌شود و این امر تداوم فعالیت ماهیچه را در پی دارد. ازآنجایی‌که ماهیچه‌‌ها این مشکل را به‌طور موقت رفع می‌‌کنند، مشکل اصلی به خون مربوط می‌‌شود. ضروری است بدانیم که بدن انسان به‌طور مداوم لاکتات تولید می‌‌کند و مقادیر پایین لاکتات به‌خوبی مدیریت می‌‌شوند، اما تجمع این ماده می‌‌تواند بسیار خطرناک باشد، زیرا اسیدوز خون (کاهش pH خون) می‌‌تواند ساختارهای پروتئینی نظیر سلول‌‌های قرمز و سفید خونی، آنزیم‌‌ها و هورمون‌‌ها را به‌طور نامطلوبی تحت تأثیر قرار دهد. خوشبختانه، خون ما می‌‌تواند در حضور سدیم بی‌‌کربنات تجمع لاکتات را تحمل کند و این ماده به‌عنوان بافر اصلی هیدروژن به شمار می‌‌رود. هرچه میزان این بافر در خون بیشتر باشد، ظرفیت تحمل تمرینات دشوار افزایش می‌‌یابد. آیا این بدین معناست که افزایش سدیم بی‌‌کربنات در رژیم غذایی منجر به افزایش این بافر می‌‌شود؟ بله. اما مصرف بیش‌ازحد آن می‌‌تواند مضر بوده و منجر به مشکلاتی نظیر سرگیجه، اسهال و زخم‌‌ معده گردد.

افزایش حجم خون از طریق تمرینات هوازی روش مؤثری برای افزایش توانایی خون در نگهداری مقادیر بالای سدیم بی‌‌کربنات بدون تغییر pH خون است. تمرینات هوازی می‌‌توانند حجم خون را به میزان 12 الی 20 درصد افزایش دهند و این امر سلول‌‌های قرمز خونی را افزایش می‌‌دهد. افزایش حجم خون مقدار سدیم بی‌‌کربنات ذخیره‌شده را نیز افزایش داده و از این طریق ظرفیت غیر هوازی شما نیز افزایش می‌‌یابد.

تغییر رژیم غذایی نیز روش دیگری است که به افزایش موقت میزان سدیم بی‌‌کربنات در خون کمک کرده و عوارض بسیار کمی دارد. این امر از طریق مصرف سدیم بی‌‌کربنات به میزان 0.2-0.4 گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن به همراه یک لیتر مایعات یک الی دو ساعت قبل از تمرین ممکن است. برای مثال، فردی به وزن 80 کیلوگرم باید در حدود 16 الی 29 گرم سدیم بی‌‌کربنات در یک لیتر مایع استفاده کند. این استراتژی توسط مطالعات مختلف مورد تائید قرارگرفته است و بررسی‌‌ها نشان می‌‌دهند که این روش ظرفیت هوازی و قدرت عملکرد را افزایش می‌‌دهد.

اگرچه این کشف لبلانک در تاریخ 30 دسامبر فواید متعددی دارد، نباید فراموش کنید که مصرف بیش‌ازحد آن می‌‌تواند عملکرد و توانایی ما در دستیابی به اهدافمان را به‌طور نامطلوبی تحت تأثیر قرار دهد.

تالیف:

تن‌ورز (اقتباس از مقاله‌ای از سایت blog.nasm.org)

در صورت استفاده از این مقاله، نام و آدرس تن‌ورز را به عنوان منبع ذکر کنید.